Dikey analiz, şirketin en az 2 dönem olmak üzere mali verileri incelenir ve yüzdesel artış ve azalışları analiz edilir.
Dikey analiz yöntemiyle mali tabloda yer alan kalemler aynı mali tabloda yer alan toplama oranlanır ve yüzdesel değerleri bulunur. Yani, aktif bölümde yer alan alıcılar kaleminin toplam aktifler içindeki yüzdesel değerini bize gösterir. Örneğin bir firmanın aktif toplamı 3.500.000 TL ise ve aktif içerisinde yer alan alıcılar kalemi 1.500.000 TL değerindeyse Alıcılar kalemi toplam aktifin %43 ünü oluşturmaktadır diyebiliriz.
Dikey analiz, şirketin kaynaklarının dağılımını göstermesi bakımından önemlidir. Dikey analiz yöntemiyle şirket kaynaklarının ne kadarı dönen varlıklarda, ne kadarı maddi duran varlıklarda olduğunu ve yıllar itibariyle nasıl değişiklik gösterdiğini ve gelecek için alınabilecek aksiyonları karşımıza çıkarır.
Dikey analiz yöntemi ile analizde bilanço toplamı 100 kabul edilerek her bir aktif/pasif değerin yüzdesel oran dağılımı yapılır. Gelir tablosunun dikey analizinde ise şirketin net satışları 100 kabul edilmektedir.
Aşağıda XYZM A.Ş. firmasının bilançosunun aktif bölümünü oluşturan rakamsal değerler yer almaktadır. Bu mali verilere göre yapılan dikey analiz sonuçlarına göre; şirketin aktifini 100 olarak kabul edersek, bu aktifin 2019 yılı mali verilerine göre %65 ini duran varlıklar, %35 ini ise dönen varlıklar karşılamaktadır. 2018 yılına göre karşılaştırdığımızda firmanın dönen varlıkları artmış duran varlıkları ise azalmıştır. 2019 yılında %35 lik dönen varlığın dağılımını incelediğimizde %24 lük gibi çok büyük bir kısmının stoklara ait olduğunu göreceğiz. Bu stoklar neden bir önceki yıla göre artış gösterdi? Stok bakiyesi reel değeri ifade ediyor mu? Mamul, yarı mamul ayrımı nedir? Bu stok ne zaman düşecek? Yeni bir proje alındığı için mi stok yüksek? Bu soruların cevaplarını irdelemeniz gerekmektedir?
Dikey analizde şirketin aktif, pasif ve gelir tablosunda ilgili bilanço kalemleri arasındaki dağılım şirketinizin nasıl yönetildiğini ortaya çıkarır. Örneğin, bankalarda kredi değerlendirmelerinde aktif bilanço kalemlerinin içerisinde belirli bir payın mutlaka bankalar kaleminde olması beklenir. Ancak ülkemizde faaliyet gösteren KOBİ segmentli firmalarda bu oran çok düşük seviyededir. Genellikle dönen varlıklardaki aktif ağırlık stoklar ve alınan çekler kalemindedir.
Şirket bilançolarının pasif bölümünde ise yüzdesel olarak ağırlık genellikle kısa vadeli banka borçları ve senetli borçlar ( ödenecek çekler) kalemindedir. Genellikle sermaye oranı düşük kısa vadeli borç oranı yüksektir. Aşağıda XYZM A.Ş. firmasının pasif bölümünün dikey analizinde ise bilançonun pasif bölümünün tamamını %86 lık oransal değerle borçlar oluşturmaktadır. Bu borçların da %59 u kısa vadelidir.
Özetle, dikey analiz yöntemi ise şirketinizin aktif ve pasif yönetimindeki dengeleri sağlamanız için önemli bir araçtır. Yıllar itibariyle değişikliği analiz edip, artış ve azalışların nelerden kaynaklandığını kolayca tespit edebilirsiniz.
